Κλήρος και Επανάσταση

Δημοσιεύουμε στη συνέχεια την παρουσίαση, από τον πολιτικό επιστήμονα κ. Κωνσταντίνο Χολέβα, του αφιερώματος με τίτλο «ΚΛΗΡΟΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, Η Εκκλησία στον Αγώνα του 1821» που περιλαμβάνεται στο 34ο τεύχος του Περιοδικού ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ.

Ο κ. Χολέβας είναι τακτικός συνεργάτης του περιοδικού μας και δημοσίευσε την παρουσίαση αυτή στις στήλες της εβδομαδιαίας εκκλησιαστικής Εφημερίδος ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ.

ΚΛΗΡΟΣ  ΚΑΙ  ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

(Ένα αφιέρωμα του περιοδικού

της Ι. Μητροπόλεως Αιτωλίας και Ακαρνανίας)

Κωνσταντίνος Χολέβας- Πολιτικός Επιστήμων

Το περιοδικό ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ της Ιεράς Μητροπόλεως Αιτωλίας και Ακαρνανίας μάς επιφυλάσσει συνήθως ευχάριστες εκπλήξεις. Καλαίσθητο, με προσεγμένη ύλη, φροντίζει να συνδυάζει θέματα Ορθοδόξου Πνευματικότητος και Ελληνικής Ιστορίας με την τρέχουσα επικαιρότητα, την σεμνή παρουσίαση των δραστηριοτήτων της Μητροπόλεως και του Σεβ. Μητροπολίτου κ. Κοσμά. Αξίζουν συγχαρητήρια στον Πανοσ. Αρχιμ. Αναστάσιο Καντάνη και στον κ. Ιωάννη Εμίρη για την επιμέλεια  και για το αποτέλεσμα που προβάλλει με σύγχρονο τρόπο τις παραδοσιακές αξίες μας.

Εν όψει του εορτασμού των 200 ετών από την κήρυξη της Ελληνικής Επαναστάσεως το τεύχος Σεπτεμβρίου του περιοδικού περιλαμβάνει ένα εκτενές αφιέρωμα στο θέμα: Κλήρος και Επανάσταση. Στο αφιέρωμα ανθολογούνται κείμενα παλαιοτέρων αλλά και συγχρόνων συγγραφέων, όπως του Φώτη Κόντογλου, του αοιδίμου Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου, Καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών, του αειμνήστου Δημητρίου Αινιάνος, του μακαριστού π. Γεωργίου Μεταλληνού, του αειμνήστου Σαράντου Καργάκου, του Φωτάκου Χρυσανθόπουλου, υπασπιστού του Θ. Κολοκοτρώνη, του Σεβ. Μητροπολίτου Μάνης κ.Χρυσοστόμου, του  Δημητρίου Πανοπούλου, του Γεωργίου Σούρλα, της Δρος Ειρήνης Αρτέμη και του υπογράφοντος Κωνσταντίνου Χολέβα

Τα πρόσωπα που προβάλλονται είναι ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Άγιος Εθνομάρτυς Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄, ο Εθνομάρτυς Επίσκοπος της Εξόδου  Ρωγών Ιωσήφ, ο π. Άνθιμος Αργυρόπουλος, δηλ. ο ιερεύς που όρκισε πολλά μέλη της Φιλικής Εταιρείας, ο Θεσσαλός λόγιος και κληρικός Άνθιμος Γαζής κ.ά.

Από το βιβλίο «Πονεμένη Ρωμιοσύνη» του αειμνήστου αγιογράφου, λογοτέχνη και ευσεβούς Ορθοδόξου Χριστιανού Φώτη Κόντογλου στο περιοδικό ανθολογείται το κλασικό  κείμενο «Η αγιασμένη Επανάσταση». Θυμίζω τις πρώτες παραγράφους από το κείμενο που ολόκληρο μοσχοβολά λιβάνι και αγιοκέρι:

«Η Ελληνική Επανάσταση είναι η πιο πνευματική επανάσταση που έγινε στο κόσμο. Είναι αγιασμένη.

Η επανάσταση γίνεται τις περισσότερες φορές από κάποιες υλικές αιτίες, που είναι η σκλαβιά, η στέρηση, η κακοπέραση, τα βασανιστήρια, η περιφρόνηση. Η λευτεριά είναι η θεότητα που λατρεύει ο επαναστάτης, και γι’ αυτή χύνει το αίμα του. Μα τη λευτεριά, πολλές φορές, σαν την αποχτήσει ο επαναστάτης, δεν τη μεταχειρίζεται για πνευματικούς σκοπούς, αλλά για να χαρεί την υλική ζωή μονάχα.

Κοντά στην υλική ζωή έρχεται και η πνευματική, μα τις περισσότερες φορές για πνευματική ζωή θεωρούνε οι άνθρωποι κάποιες απολαύσεις που είναι κι αυτές υλικές, κι ας φαίνονται σαν πνευματικές. Ένας επαναστάτης της γαλλικής επανάστασης, να πούμε, θεωρούσε για πνευματικά κάποια πράγματα που, στ’ αλήθεια, δεν ήτανε πνευματικά.

Αυτός ήθελε ν’ αποχτήσει τη λευτεριά, για να κάνει αυτά που νόμιζε πως είναι σωστά και δίκαια για τη ζωή των ανθρώπων σε τούτο τον κόσμο μοναχά, δηλαδή για την υλική ζωή τους, μη πιστεύοντας πως υπάρχει τίποτ’ άλλο για να το επιδιώξει ο άνθρωπος. Γι’ αυτό λέγω πως, για τις περισσότερες επαναστάσεις, οι αιτίες που τις κάνανε να ξεσπάσουνε σταθήκανε υλικές, και η ελευθερία που επιδιώξανε ήτανε προορισμένη να ικανοποιήσει μονάχα υλικές ανάγκες.

Η ελληνική όμως Επανάσταση είχε μεν για αιτία και τις υλικές στερήσεις και τη κακοπάθηση του κορμιού, όπως η κάθε επανάσταση, αλλά, απάνω απ’ αυτές τις αιτίες, είχε και κάποιες που είναι καθαρά πνευματικές. Και πνευματικό, κατά τη γνώμη μου, αληθινά πνευματικό, είναι ό,τι έχει σχέση με το πνευματικό μέρος του ανθρώπου, με τη ψυχή του, δηλαδή με τη θρησκεία...».

Από το παρατιθέμενο κείμενο του Αρχιεπισκόπου και ιστορικού Χρυσοστόμου Παπδοπούλου επιλέγω ένα χαρακτηριστικό απόσπσμα:

«Δια της ελληνικής παιδείας προελήφθη (σ.σ.. αποφεύχθηκε, την προλάβαμε) η αφομοίωσις των δουλωθένων Ελλήνων προς τους κατακτητάς, δι’ αυτής διεσώθησαν η θρησκεία και αι παραδόσεις αυτών, η γλώσσα και η εθνική συνείδησις. Η δε διάσωσις αύτη αποτελεί εν των θαυμασιωτέρων γεγονότων της ελληνικής ιστορίας, ούτινος κύριος παράγων υπήρξε η Εκκλησία,  και η υπ’ αυτής υποστηριχθείσα παιδεία».

Ο Φωτάκος Χρυσανθόπουλος στα Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επανατάσεως καταγράφει  το κλίμα που επικρατούσε στις αρχές του 1821, όπως το έζησε ο ίδιος:

«Οι αρχιερείς εσυγχωρούσαν εις τους ιερείς να διαβάζουν εις τας εκκλησίας παρακλήσεις νύκτα και ημέραν προς τον Θεόν δια να ενισχύση τους Έλληνας εις τον μέλλοντα αγώνα. Και εις τους πνευματικούς δε και εις τους άλλους κληρικούς εσυγχώρησαν να παρακινούν κατά την εξομολόγησίν των τους Έλληνας εις την Επανάστασιν και να την θεωρούν ως συγχωρεμένην θρησκευτικώς. Διότι ο Θεός όλους τους ανθρώπους έπλασεν ελευθέρους. Πολλοί δε μάλιστα των αρχιερέων, ως ο Έλους Άνθιμος, έκαμαν επίτηδες και ευχάς, τας οποίας έδιδαν εις τους ιερείς των επαρχιών των, και τας εδιάβαζαν μετά την παράκλησιν» .

Κλείνω με λίγα λόγια για τον Εθνομάρτυρα Επίσκοπο Ρωγών Ιωσήφ από το σχετικό άρθρο της Δρος Ειρήνης Αρτέμη:

«Ο ίδιος συνέβαλε αποφασιστικά στο σχέδιο της Εξόδου (του Μεσολογγίου), αλλά ήταν σε αυτούς που γύρισαν πίσω. Αντιστάθηκε τρεις ημέρες στον Ανεμόμυλο και όταν οι Οθωμανοί εισήλθαν στον χώρο του έβαλε φωτιά στην πυριταδοποθήκη και ανατινάχθηκαν όλοι μαζί. Δυστυχώς δεν σκοτώθηκε με την έκρηξη όπως πολλοί άλλοι αγωνιστές. Βρέθηκε αιμόφυρτος και πυρίκυστος από τους Τουρκοαιγυπτίους. Όταν κατάλαβαν ποιος ήταν άρχισαν να τον βρίζουν και να τον φτύνουν. Ο Ιμπραήμ έδωσε εντολή να τον κρεμάσουν.... στις 13 Απριλίου 1826».